زعفران

تعریف زعفران

زعفران با نام علمی  Crocus Sativus از خانواده زنبقیان( Iridaceae) می باشد. در برخی منابع، مثلا در دائره المــعارفAmericana Encyclopedia  ذکر شده است که این کلمه از کریکوس(Corycus ) که نام منطقه ای در سیلیسیا واقع در شرق مدیترانه می باشد گرفته شده است. عده ای مبداء زعفران را ایالت قدیم ماد ایران می دانند، برخی از محققین نیز خاستگاه زعفران را در منطقه وسیعتری از کره زمین شامل یونان، ترکیه، آسیای صغیر و ایران می دانند . واژهٔ زعفران از طریق زبان عربی به زبان‌های دیگر راه یافته ولی اصلیت خود این واژه ناشناخته‌است     واژهٔ فارسی برای گیاه زعفران کُرکُم است که در فارسی میانه به صورت کورکوم تلفظ می‌شد. در زبان ترکی زفرون و در عربی الزعفران در انگلیسیsaffron  در اسپانیایی azafrán در فرانسه safrane در ایتالیایی zaferano به هندی zuffron تلفظ می‌شود .

کاشت زعفران در ایران قدمتی ۳۰۰۰ ساله دارد. این گیاه رنگی و گران‌بهای چندین ساله، بدون ساقه است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می‌آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته‌است. از هر ۱۵۰ گل، یک گرم زعفران و از حدود ۱۴۷ هزار گل تازه، یک کیلو زعفران خشک به دست می‌آید. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی، کاربردهای فراوانی در تولید فرآورده‌های غذایی، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فرآورده‌های گران قیمت به شمار می‌رود .

ایران در زمینه تولید زعفران مقام اول را دارد. اسپانیا دوم و کشورهای هندوستان، افغانستان، مراکش، چین، استرالیا و یونان جایگاه های بعدی را به خود اختصاص می‌دهند.

مرکز اصلی پرورش این گیاه، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان و سابقه زعفرانکاری در این منطقه به ۷۰۰ سال پیش بازمی گردد. زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می‌یابد. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشا آن نیز ایران است، این گیاه یکی از جذابیت‌های ویژه ایران به شمار می‌آید .

زعفران گیاهی دارویی و صنعتی است. گل زعفران که به بخش کلاله و یا قرمزی آن سر ریشه می‌گویند در ابتدای برداشت به رنگ قرمز روشن است ولی به مرور به رنگ قرمز تیره‌رنگ تبدیل می‌شود . برای کشاورزان در خراسان، زعفران (طلای سرخ) درآمد اصلی است. گیاهی که تنها دو بار در اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی)، به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. از آماری که به گونه‌ای نه چندان دقیق درباره زعفران و زعفران‌کاران ایران منتشر می‌شود، چنین بر می‌آید که بیشتر از صد هزار خانوار، به ویژه در شهرستان‌های قائن، تربت حیدریه، گناباد، بجستان، فردوس، ارسک، سرایان، بیرجند و کاشمر در استان‌های خراسان جنوبی، رضوی و شهرستان اقلید و شهرستان استهبان در استان‌ فارس از این محصول روزگار می‌گذرانند.

نگهداری زعفران

زعفران بویژه بعد از آسیاب شدن باید دور از نور و رطوبت و در جام شیشه‌ای نگهداری شود . زیرا با توجه به این که اسانس (مواد معطر) زعفران قابل تبخیر شدن است در صورت نگه داری نامناسب، به مرور زمان اسانس آن تبخیر شده و از اثرات دارویی و طعم و مزه آن کاسته می‌شود و مرغوبیت آن از دست می‌رود .

تقلب در فروش زعفران

چون زعفران بسیار گران قیمت می‌باشد، از قدیم سوداگران حقه باز در آن دستکاری می‌کردند و مجازات تقلب در زعفران گاهی حکم اعدام داشته‌است. مهم‌ترین تقلبی که به عنوان زعفران صورت می‌گیرد گلرنگ می‌باشد که شباهتی به زعفران دارد و می‌تواند ایجاد رنگ زرد کند. گاهی برای اضافه شدن وزن به آن روغن یا آب نبات و عسل اسپری می‌کنند. بهترین نوع زعفران زعفرانی است که به آن دختر پیچ می‌گویند یعنی صد درصد طبیعی است و سر ریشه دست نخورده‌است مانند رشته‌ای نخ قرمز است که پایین آن سفید و نیمه بالای آن قرمز است.

بازار زعفران

v    سرانه مصرف زعفران در ایران به ازای هر فرد 0.5 گرم می باشد .

v    قیمت زعفران (با توجه به میزان برداشت ) نرخ ثابتی نداشته و متغیر است .

v    در حال حاضر برند سحرخیز معتبرترین برند موجود در بازار می باشد .

v    در بازار این کالا خرید نقدی می باشد